Kanser olmasanız bile bilmeniz gerekenler

genel bakış

Kanser, anormal hücrelerin hızla bölünmesi ve diğer doku ve organlara yayılması sonucu oluşan geniş bir hastalık grubu için anılan bir terimdir. Kanser, dünyada en önde gelen ölüm nedenlerinden biridir.

Kanser Büyüme ve Metastazı

Sağlıklı bir vücutta, vücudun günlük olarak çalışması için ihtiyaç duyduğu trilyonlarca hücre büyür ve bölünür. Sağlıklı hücreler, hücre tipine göre belirlenen bir şekilde üreyen ve ölen belirli bir yaşam döngüsüne sahiptir. Yeni hücreler eski veya hasar görmüş hücreler ölürken onların yerini alır. Kanser bu süreci bozar ve hücrelerde anormal büyümeye yol açar. DNA’daki değişikliklerden veya mutasyonlardan kaynaklanır.

DNA, her hücrenin geninde bulunur. Hücreye hangi fonksiyonları yerine getireceğini, nasıl büyüyüp bölüneceğini söyleyen talimatlar verir. Mutasyonlar yani bozulmalar DNA’da sıklıkla görülür, ancak hücreler genellikle bu hataları düzeltir. Bu hata düzeltilmediğinde hücre kanserli hale gelebilir.

Mutasyonlar, ölmek yerine hayatta kalmak için değiştirilmeleri gereken hücrelerde gereksizce yeni hücrelerin oluşmasına neden olabilir. Bu ekstra hücreler kontrolsüz bir şekilde bölünerek tümör adı verilen büyümelerin oluşmasına neden olabilir. Tümörler, vücutta büyüdükleri yere bağlı olarak çeşitli sağlık sorunlarına neden olabilir.

Ancak tüm tümörler kanserli değildir. İyi huylu tümörler kanserli değildir ve yakındaki dokulara yayılmaz. Bazen büyürler ve komşu organlara ve dokulara bastırdıklarında sorunlara neden olabilirler. Kötü huylu tümörler kanserlidir ve vücudun diğer kısımlarını istila edebilir.

Bazı kanser hücreleri ayrıca kan dolaşımını veya lenfatik sistemi kullanarak vücudun uzak bölgelerine göç edebilir. Bu süreç metastaz olarak adlandırılır. Metastaz yapmış kanserlerin daha gelişmiş olduğu düşünülmektedir. Metastatik kanserler, tedavisi zor ve ölümcül olma eğilimindedir.

Kanser Türleri

Kanserler, başladıkları alana göre -vücudun diğer bölümlerine yayılsalar bile-, yapıldığı hücre tipine göre adlandırılır. Örneğin, akciğerlerde başlayan ve karaciğere yayılan bir kansere hala akciğer kanseri denir. Bazı genel kanser türleri için kullanılan birkaç klinik terim vardır:

Karsinoma: ciltte veya diğer organları tutan dokularda başlayan bir kanserdir.
Sarkom: kemikler, kaslar, kıkırdak ve kan damarları gibi bağ dokusu kanseridir.
Lösemi: kan hücreleri oluşturan kemik iliği kanseridir.
Lenfoma ve miyelom: bağışıklık sisteminin kanserleridir.

Risk Faktörleri ve Tedavi

Kanserin doğrudan nedeni, hücrelerinizdeki DNA’daki değişiklikler (veya mutasyonlar) dır. Genetik mutasyonlar kalıtsal olabilir. Ayrıca, çevresel güçlerin bir sonucu olarak doğumdan sonra da ortaya çıkabilir. Bu güçlerden bazıları şunlardır:

kansere neden olan kimyasallara maruz kalma, kanserojenler
radyasyona maruz kalma
güneşe karşı korumasız maruz kalma
insan papilloma virüsü (HPV) gibi bazı virüsler
sigara
diyet türü ve fiziksel aktivite düzeyi gibi yaşam tarzı seçimleri

Kanser riski yaşla birlikte artış eğilimindedir. Enflamasyona neden olan bazı sağlık koşulları da kanser riskinizi artırabilir. Bir örnek, kronik enflamatuar bir bağırsak hastalığı olan ülseratif kolittir.

Kansere katkıda bulunan faktörleri bilmek, kanser risklerinizi azaltan bir yaşam tarzını yaşamanıza yardımcı olabilir. Uzmanlara göre, bunlar kanseri önlemenin en iyi yedi yolu:

Tütün kullanmayı bırakın ve ikinci el sigaradan kaçının.
Sağlıklı, dengeli bir diyet yiyin.
- İşlenmiş et alımınızı sınırlandırın.
- Temelde bitki bazlı yiyeceklere, yağsız proteinlere ve sağlıklı yağlara odaklanan bir “Akdeniz diyeti” kullanmayı düşünün.
- Alkolden uzak durun.
Her gün en az 30 dakika fiziksel aktivite yaparak sağlıklı bir kiloda kalın ve hareketli kalın.
Güneşten korunma.
- Vücudunuzu kıyafetle aşırı güneşten koruyun. Güneş gözlüğü ve şapka kullanın. Sık sık güneş kremi uygulayın.
- Sabah 10 ile öğleden sonra 4 arasındaki güneş ışığından sakının. Bu, güneş ışınlarının en güçlü olduğu zamandır.
- Dışarıda olduğunuzda mümkün olduğunca gölgede kalın.
- Güneşlenme gibi cildinize zarar verebilecek bronzlaşma yataklarından ve güneş ışığından kaçının.
Hepatit B ve HPV gibi kansere yol açabilecek virüs enfeksiyonlarına karşı aşı olun.
Riskli davranışlarda bulunmayın. Güvenli seks yapın ve kullanılmış iğne kullanmayın. Kuafördeki kullanılan jiletlerin tek kullanımlık olmasına aşırı dikkat edin. Dövme yaptıracaksanız sadece lisanslı salonlarda dövme yapın.
Doktorunuzu düzenli olarak görün, böylece sizi çeşitli kanser türlerine karşı tarayabilirler. Bu, olası kanserleri olabildiğince erken yakalama şansınızı arttırır.

Kanser tedavisinin, kanser türüne ve ne kadar gelişmiş olduğuna bağlı olarak farklı durumları vardır. Bu durumlar şunları içerir:

Bir tedavi bulmak: Bu tüm kanserler ve durumlar için mümkün değildir.
Birincil tedavi sağlanması: Vücudunuzdaki kanser hücrelerini öldürmek.
Yardımcı tedavi sağlanması: Geri dönüş riskini azaltmak için birincil tedaviden sonra kalan kanser hücrelerinin öldürülmesi.
Palyatif tedavi sağlamak: Nefes alma ve ağrı gibi kanserle ilgili sağlık semptomlarını hafifletmek.

En yaygın tedavi türleri şunlardır:

cerrahlık

Cerrahi olarak kanserin mümkün olduğunca çoğunu giderir.

Kemoterapi

Hızla bölünen kanser hücrelerini öldürmek için hücrelere toksik olan ilaçları kullanır.

Radyasyon tedavisi

Kanser hücrelerini öldürmek için vücudunuzun içinde (brakiterapi) veya dışında (dış ışın radyasyonu) güçlü, odaklanmış radyasyon ışınlarını kullanır.

Kök Hücre (Kemik İliği) Nakli

Sağlıklı kök hücrelerle hastalıklı kemik iliği onarılır. Kök hücreler, çeşitli işlevlere sahip olabilen farklılaşmamış hücrelerdir. Doktorların kanseri tedavi etmek için bu nakilde daha yüksek dozlarda kemoterapi kullanmaları gerekir.